Een aantrekkelijke leefomgeving voor en door bewoners
Groen
Samen met de natuurmonitoringsorganisaties op de Radboud Campus en Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid, hebben we een ecologische kaart opgesteld met daarop (mogelijke) natuurparels, stapstenen en verbindingsroutes. Er zijn een aantal grote groenprojecten gerealiseerd zoals de Waalkade, het Maaspleinpark en het Daniëlspleinpark. We hebben ons (ecologisch) groenbeheer geëvalueerd en een Nota maaibeheer opgesteld. Daarmee hebben we eind 2019 ons maaibeheer meer ecologisch ingestoken. Op basis van de nota zijn we begonnen met het omvormen van bermen, door minder frequent te maaien. Daarvan profiteren diverse bloemrijke kruiden en insecten.
Op diverse plekken zijn stadslandbouwprojecten geïnitieerd of uitgevoerd. We hebben onze contacten met landbouworganisaties geïntensiveerd. Voor Nijmegen-Noord is een Soortenmanagementplan opgesteld en we zijn in 2019 gestart met een Toolbox Natuurinclusief Bouwen. In Park West zijn verschillende groenelementen door bewoners zelf toegevoegd. Dit is gedaan om de biodiversiteit in het park te versterken en de betrokkenheid te vergroten. Door hevige storm in 2019 zijn vele bomen in de stad beschadigd of geveld. De opruim- en herplantwerkzaamheden deden een groot beroep op inzet en middelen waardoor we minder nieuwe bomen konden aanplanten.
Schoon
In 2019 hebben we vol ingezet op de aanpak van het zwerfafval, omdat dit veel schade aan ons milieu toebrengt en voor veel overlast zorgt. We hebben daarbij de samenwerking gezocht met onze inwoners, Dar, bedrijven, scholen en verenigingen. We zijn verder gegaan in het ontwikkelen van de beste aanpak, waarbij we gebruik hebben gemaakt van onze eigen ervaringen, maar ook van de kennis en ervaringen elders. We hebben de landelijke trends & ontwikkelingen gevolgd en hebben deskundigheid ingehuurd wanneer deze binnen de organisatie niet aanwezig was.
Dit heeft geresulteerd in een meer integrale benadering, met aandacht voor gedragsbeïnvloeding, de afvalvoorzieningen, een goede communicatie & publieksvoorlichting en handhaving. We huldigden nog steeds het standpunt dat de veroorzakers van dit afval hun verantwoordelijkheid zouden moeten nemen en hun rommel zouden moeten opruimen, maar hebben helaas moeten constateren dat er nog steeds inwoners zijn die dit nalaten. Ondanks alle voorzieningen die we geplaatst hebben en alle maatregelen die we getroffen hebben. Vandaar dat er naast het op orde brengen van de voorzieningen en inzameling, veel aandacht is geweest voor (laagdrempelige en gerichte) communicatie en gedragsbeïnvloeding. Dat hebben we gedaan in ons reguliere beheer en onze reguliere dienstverlening, zoals bij de inzet van de assistent-wijkvegers en de inzet van afvalcoaches. Maar ook door projectmatig probleemlocaties en evenementen aan te pakken zoals afval tijdens de studentenintroductie, afval op de Waalstranden, afval tijdens de vierdaagsefeesten en de inzameling van oud papier in het centrum. Naast de eigen initiatieven hebben wij ons in 2019 ook aangesloten bij (landelijke) initiatieven of projecten, waaronder de Reinigingsactie uiterwaarden Waal ism IVN en deelnemende verenigingen, de Landelijke Opschoondag van Nederland Schoon, Pilot Spiegelwaal van Rijkswaterstaat en de CityCleanUp van National Geographic.
Water en riolering
In 2019 zijn we gestart met het opstellen van het ontwikkelingsperspectief voor riolering en water de stadsdelen Dukenburg en Lindenholt zoals aangegeven in het Gemeentelijk rioleringsplan 2017 t/m 2023. Het proces heeft al diverse inzichten opgeleverd voor de verduurzamingsontwikkeling van de watersystemen in het projectgebied tot 2050. Hierbij zijn mogelijkheden voor rioolvervanging en stelselkeuzes in combinatie met verduurzaming in de omgang met afval- en hemelwater en het meekoppelen met ruimtelijke transities, de belangrijkste resultaten.
Een aantal belangrijke riolen in het centrum, zoals dat in de Molenstraat, is gerenoveerd. Door een bouwteam als vernieuwende aanbestedingsmethodiek is dit complexe project (riolen onder drukke verkeerspleinen, winkelstraat en appartementencomplexen) succesvol gerealiseerd zonder daarbij de straat geheel open te breken.
Door verbeterde afspraken met Dar worden de straat- en trottoirkolken (t.b.v de regenwaterafvoer) de komende jaren beter schoongemaakt waardoor er minder straatvuil in het riool komt en de kans op wateroverlast door verstopte kolken wordt verminderd. In 2019 hebben we met succes innovatieve technieken toegepast in het beheer van de openbare ruimte. Zo hebben we riolen geïnspecteerd met een vliegende drone en een aantal duikers (verbindingsbuizen tussen watergangen) met een onderwater-drone.
Samen met de stad en onze partners
Mijnwijkplan
In 2019 hebben we de website Nijmegen.nl/mijnwijkplan doorontwikkeld, waarop inwoners ideeën voor de openbare ruimte kunnen melden. De website voldoet aan de eisen voor digitale toegankelijkheid en is gebruiksvriendelijker. Er zijn nieuwe functies ontwikkeld, zoals het delen van bewonersideeën via social media. Ook zijn ter inspiratie een groot aantal eerdere projecten op de site te vinden. Mijnwijkplan had in 2019 zo'n 4000 gebruikers. Samen met bewoners realiseerden we 151 projecten. Ons participatieteam hielp bij de opstart van nieuwe projecten en bezocht 200 bestaande projecten om bewoners bij te staan met raad en daad.
Toezicht en Handhaving
In 2019 startten we met informatiegestuurd handhaven. We zetten de capaciteit van onze toezichthouders en handhavers in op plekken waar het aantal meldingen aangeeft dat het nodig is. Ook zijn we gestart met het toepassen van sturing door gedragsbeïnvloeding. We maakten daarbij gebruik van boodschappen op het wegdek, van stickers en van een mobiele projector. Twee voorbeelden zijn; de 'Oeps-stickers' die we in het centrum en Nijmegen-Oost inzetten bij verkeerd aangeboden afvalzakken en de geprojecteerde fietsparkeerplaats op de Bisschop Hamerstraat. De 'Oeps-sticker' bracht een sterke daling in het aantal meldingen, van wel 61%, over afvalzakken tot gevolg. Daarnaast hebben wij onze zichtbaarheid op straat en in de media vergroot. Een mobiele projector op de Bisschop Hamerstraat gaf via een geprojecteerde afbeelding weer, waar en wanneer het parkeren van fietsen toegestaan was. Dit heeft in de directe omgeving geleidt tot minder overlast van fietsparkeren en de ervaring dat men zich goed laat leiden door geprojecteerde parkeerlocaties. Ook startten we een project om overlastsituaties rondom studentenhuizen tegen te gaan. Hierbij werden vooral zwerffietsen en afval in de voortuin aangepakt.
Duurzaam en toekomstbestendig
De Green Deal 2.0 is een extra impuls voor het borgen van duurzaamheid in beheer en projecten in de openbare ruimte. We hebben het project Malderburchtstraat afgerond. Hiermee is binnen de gestelde tijd en budget een zeer duurzaam project opgeleverd. Het project is, ten opzichte van projecten via reguliere aanpak, met een 48% lagere CO2-emissie gerealiseerd en is er 52% meer circulariteit in het gebruikte materiaal.
We zijn gestart met regionale aanpak op het vlak van Duurzaam Grond, Weg en Waterbouw. Dit doen we samen met de gemeenten Arnhem, Zevenaar en de provincie Gelderland. Speerpunten zijn kennisdeling en uniforme marktbenadering.
Voor beheer en projecten in de openbare ruimte is een duurzaamheidsagenda opgesteld waarin 180 punten zijn opgenomen. Met een groot deel van de acties is in 2019 een start gemaakt.
- We dimmen de straatverlichting en besparen daarmee op energie en verminderen hinder voor omwonenden en dieren.
- Alle parkeerautomaten op straat werken volledig op zonne-energie.
- We planten bomen en planten die fijnstof afvangen en meer zuurstof afgeven.
- We ontwerpen de openbare ruimte zo, dat bomen en beplanting er goed kunnen groeien. Hiermee voorkomen we hoge beheerkosten en vroegtijdige vervanging.
Klimaatverandering
Om het doel te halen om in 2050 een klimaatbestendige stad te zijn, heeft de regio (Rijk van Nijmegen, gemeente West Maas & Waal, provincie Gelderland en Waterschap Rivierenland) de Regionale Adaptatie Strategie (RAS) vastgesteld. De komende jaren wordt gewerkt aan de vertaling van deze strategie naar een uitvoeringsprogramma in zes thema's. Op 12 juni 2019 hebben 30 partijen uit de regio een manifest ondertekend waarmee ze aangeven met klimaatadaptatie aan de slag te gaan.
De subsidie voor het afkoppelen van regenwater van het riool was in 2019 eerder op dan in eerdere jaren. Het subsidieplafond van € 100.000 euro was al vroeg bereikt. Hierdoor waren we genoodzaakt om de subsidieregeling aan te passen zodat meer bewoners in 2020 gebruik kunnen maken van deze regeling.
Met de campagne Operatie Steenbreek is ook dit jaar gewerkt aan het klimaatbestendig maken van de stad. Via de campagne, die De Bastei in onze opdracht uitvoert, zijn bijna 119.000 straatstenen en tegels verwijderd. De helft van dit aantal komt uit particuliere tuinen en schoolpleinen. In de openbare ruimte gaven wij het goede voorbeeld met onder andere het nieuwe groene Daniëlsplein. 22.000 tegels maakten hier plaats voor meer groen. Van de respondenten uit het Stadspanel geeft 73% aan bekend te zijn met Operatie Steenbreek.
Op verschillende locaties, zoals op de Heiweg en bij de Goffertboerderij, zijn maatregelen getroffen om in de toekomst de kans op overlast door hevige regenval te minimaliseren. Ook de verrichte onderzoeken hebben meer inzicht opgeleverd in het functioneren van het rioolstelsel zodat gerichter maatregelen ter verbetering kunnen worden genomen.
Afvalscheiding
De resultaten van de afvalscheiding in Nijmegen over 2019 zijn nog niet definitief bekend, maar zijn in lijn met 2018: 72% afvalscheiding.
In het najaar van 2019 is het netwerk van ondergrondse restafvalcontainers in de binnenstad van Nijmegen in gebruik genomen. Inwoners en reinigingsrecht-klanten in de binnenstad kunnen hier restafval in storten met hun afvalpas. We zijn met het Huis voor de Binnenstad in gesprek gegaan om te onderzoeken onder welke voorwaarden dit netwerk opengesteld kan worden voor alle binnenstadondernemers. In dat traject kijken we ook samen naar een betere manier van inzamelen van herbruikbaar bedrijfsafval, zoals oud papier, plastic+ en swill (groente, fruit en etensresten van bedrijven). inzamelen van herbruikbaar bedrijfsafval, zoals oud papier, plastic+, GFT/swill en glas. Doel is dit zo te organiseren dat de inzameling binnen bepaalde (venster)tijden plaatsvindt, zodat we in de APV kunnen regelen dat er niet altijd rolcontainers op straat staan. Het streven is dit traject eind 2020 te hebben afgerond.
Verder is in 2019 de inzamelwijze voor oud papier gewijzigd. Aanleiding was een capaciteitsprobleem bij DAR met chauffeurs die in de avonduren en weekenden kunnen werken, met name door de rijtijdenwet. Hierdoor wordt op meer routes oud papier overdag opgehaald. De regiogemeenten en Dar hebben in 2019 een structurele aanpak uitgewerkt met maximale inzet van verenigingen binnen de beperkte chauffeurscapaciteit bij Dar in avonden en weekenden. Voor alle gemeenten betekent dit een forse maar regionaal gezien ook evenredige afname in beschikbare inzamelroutes voor verenigingen. Voor de verenigingen is voor de jaren 2019 en 2020 een compensatieregeling opgezet.
Om de inzamelresultaten bij de hoogbouw te verbeteren hebben we bij nieuwe complexen ingezet op inpandige inzamelruimtes voor GFT, oud papier en plastic+. Om dat doel bij "bestaande hoogbouw" te bereiken hebben we de succesvolle pilot "schillenboer" in gewijzigde opzet gecontinueerd. De uitkomsten hiervan zullen mede voeding geven aan nieuw afvalbeleid voor 2020-2025.
Om de kwaliteit van de ingezamelde afvalstromen, zoals GFT en plastic+ te verbeteren zijn wij in 2019 samen met Dar gestart met de ontwikkeling van een plan hiervoor, waarbij middels voorlichting, educatie en toezicht gewerkt wordt aan gedragsverandering.
Nijmegen West kreeg een groene buffer
Nijmegen-West krijgt een Groene Buffer is een intensief participatietraject met bewoners. Door intensief geïntegreerd samen te werken vanaf de initiatieffase is een breed gedragen besluit genomen dat invulling geeft aan de Raadsmotie uit 2012 over metingen en eventuele maatregelen ter waarde van € 1mln. na aansluiten van de Oversteek op de S100. Er is een pakket tot stand gekomen met compenserende en innovatieve maatregelen op het gebied van geluidreductie en groenmaatregelen. Langs de Energieweg en Neerbosscheweg zijn zogenaamde diffractoren geplaatst, die een veel grotere geluidsreductie tot gevolg hebben en stedenbouwkundig aantrekkelijker zijn, dan de gebruikelijke geluidschermen. Op het gebied van groen zijn er verder twee Tiny Forests aangelegd onder begeleiding van het IVN die een educatieve functie hebben omdat ze als een “groen klaslokaal” worden ingezet.
Veel onderzoeken in het kader van de leefomgevingskwaliteit
PFAS
In het najaar leek, met name in de Waalsprong, de woningbouw in Nijmegen te stagneren naar aanleiding van de strengere regels over PFAS. Wij hebben in heel Nijmegen bodemonderzoek laten uitvoeren om lokale achtergrondwaarden vast te kunnen stellen en deze op te nemen in ons bodembeheerbeleid. Mede op basis van de resultaten van het onderzoek heeft het Rijk begin december de normen verruimd, waardoor bouwers verder konden. Net voor de kerstvakantie hebben we de aangepaste bodembeheernota vastgesteld waardoor hergebruik van grond binnen Nijmegen mogelijk is zonder dat altijd geanalyseerd hoeft te worden.
Milieuzone
In 2019 heeft de interne projectgroep gewerkt aan een verkenning van invoering van een milieuzone. Er is een aantal aanvullende externe onderzoeken uitgevoerd ter onderbouwing van een besluit. Deze onderzoeken waren bijvoorbeeld een wagenparkscan van de rijdende auto’s op enkele hoofdwegen in Nijmegen én een onderzoek naar de in Nijmegen bij bewoners en bedrijven geregistreerde voertuigen. Het landelijk harmonisatievoorstel milieuzones is in november 2019 gepubliceerd. Medio voorjaar 2020 volgt een bestuurlijk voorstel voor het dossier milieuzone alsmede een voorstel voor een aangepast en geactualiseerd Maatregelprogramma luchtkwaliteit Nijmegen 2018-2022.
Energieneutrale regio
Sinds 2013 werken we in de regio Arnhem Nijmegen samen aan een energieneutrale regio. De ambitie is om in 2050 binnen de regio evenveel duurzame energie op te wekken als we gebruiken. De opwek van voldoende zon- en windenergie zorgt voor een groot ruimtebeslag en daarmee een grote impact op onze leefomgeving. Dit vraagt om een zorgvuldig proces en een goede afstemming in de regio.
In 2019 heeft het Rijk het Klimaatakkoord gepresenteerd, met als doel om 49% CO2 te besparen in 2030. Hieruit vloeit voort dat 30 regio’s in Nederland een Regionale Energiestrategie (RES) opstellen. In de RES Arnhem Nijmegen werken 16 gemeenten, 3 waterschappen, de provincie Gelderland en de netbeheerder intensief samen om de elektriciteit- en warmtevoorziening te verduurzamen. De RES 1.0 moet in maart 2021 gereed zijn en in 2030 moeten alle plannen uit de RES 1.0 zijn uitgevoerd. Om het proces goed te laten verlopen hebben alle deelnemende overheden in 2019 de startnotitie van de RES vastgesteld.
Duurzaam ondernemen heeft de toekomst
Bedrijven zijn verantwoordelijk voor ongeveer de helft van het energieverbruik in Nijmegen. Een belangrijke doelgroep in de energietransitie dus. We willen bedrijven zoveel mogelijk stimuleren om zelf hun energieverbruik te verminderen door bijvoorbeeld energiebesparende maatregelen te nemen of zonnepanelen op hun dak te leggen. In samenwerking met de gemeente zijn de bedrijventerreinen Bijsterhuizen en TPN West en de Binnenstad gestart met collectieve projecten om te verduurzamen. Zo worden er energiescans uitgevoerd, gezamenlijke kansen voor circulair ondernemen onderzocht en pilots gedaan met een eerlijke verdeling tussen lasten en baten voor huurders en verhuurders bij het verduurzamen van een pand.
Via het netwerk Power2Nijmegen (P2N) zijn bedrijven ook in 2019 gestimuleerd en met elkaar in contact gebracht om aan energiebesparing en duurzame opwekking van energie te doen. Het resultaat is onder meer dat diverse bedrijven het initiatief hebben genomen om zonnepanelen te gaan plaatsen.
De ODRN controleert bedrijven op de verplichte energiemaatregelen die binnen vijf jaar terugverdiend kunnen worden. In 2019 hebben toezichthouders van de ODRN 132 extra milieucontroles energiebesparing uitgevoerd.
De circulaire economie biedt kansen
De status van Beste Circulaire regio van Nederland is aangegrepen om een propositie naar het Rijk te brengen in de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). De regio Arnhem Nijmegen kan zich samen met regio Foodvalley profileren als (inter)nationale topregio, beter samenwerken met andere metropoolregio’s en op de beleidsagenda van het Rijk komen, met de kans dat dit doorwerkt naar investeringen. Voorbeelden van resultaten die in 2019 zijn geboekt zijn een proefopstelling voor de verwerking van luiers en incontinentiemateriaal bij de ARN, het terugdringen van medicijnverspilling bij RadboudUmc en gebruik van 10% circulair beton in alle aanbestedingen voor riolering.
Omdat de regio tastbare resultaten boekt en de ambitie heeft om circulariteit in alle facetten door te laten werken, heeft de regio voor het Rijk een interessante propositie met wetenschap, onderwijs, bedrijven en overheid.
Samen met de regio’s Foodvalley en Cleantech is een scan gemaakt van de meest kansrijke sectoren binnen de circulaire economie. Als speerpunten kwamen hieruit de circulaire zorg, innovatieve IT-oplossingen in de maakindustrie, hoogwaardige verwerking van consumentenafval, voedselverspilling en circulaire bouw en infra. Rond deze agenda is een Circulaire Raad Rijk van Nijmegen in het leven geroepen, met daarin vertegenwoordiging vanuit Dar, ARN, MARN, gemeente Nijmegen, Rabobank Rijk van Nijmegen, RvN@, HAN en Radbouduniversiteit. Deze raad heeft de taak om projecten op te halen, te helpen versnellen en beter uit te dragen (bv op de website https://rvnhub.nl/ ). Voor de projecten verwijzen wij naar paragraaf Circulaire Economie, binnen programma Economie.
In augustus 2019 hebben we een aangepast inkoop- en aanbestedingsbeleid vastgesteld. Onderdeel van dit beleid is circulair inkopen. De gemeente ambieert een gesloten grondstoffenkringloop en wil het (her)gebruik van biologische grondstoffen bevorderen. We beoordelen bij elk inkooptraject of we een product echt nodig hebben, of we de levensduur van bestaande producten kunnen verlengen, of er hergebruikte, gerecyclede of mono materialen in producten zitten en ten slotte of producten zo ontworpen zijn dat hergebruik in de toekomst mogelijk is. Daarnaast worden vrijkomende materialen zo hoogwaardig mogelijk circulair ingezet.